Nota bene

Overgenomen van debijbel.nl, artikel: psalmen-als-bron-van-psychologie

Waarom zijn de psalmen zo geliefd? Waarom bidden, zingen of beluisteren joden en christenen ze al meer dan 2000 jaar? Eén van de oorzaken daarvoor is dat alle menselijke emoties erin te vinden zijn. Een andere: dat ze je een spiegel voorhouden: hoe voel je je, hoe gedraag je je, waar vertrouw je op? De psalmen stonden zelfs aan de wieg van de moderne psychologie. En dát weet niet iedereen.

Neem bijvoorbeeld Psalm 42, die eigenlijk één is met Psalm 43. In deze psalmen herken je zomaar tien emoties: verlangen, gemis, verdriet, melancholie, somberheid, angst en getergd-zijn, maar ook verstilling, verwachting en hoop. Of Psalm 51, een lied van berouw en schudbesef en met een sterk verlangen naar vergeving, vernieuwing en verzoening. Van woede en wraakzucht tot liefde en geborgenheid, het hele spectrum aan emoties is er te vinden. Geen wonder dat de psalmen ook onder de eerste christenen bekend en geliefd werden. In het Nieuwe Testament staan wel honderd citaten uit de Psalmen.

De eerste psycholoog: Evagrius

Als we terugkijken naar de vroege kerk, zien we dat de Psalmen aan de wieg stonden van de moderne psychologie. De eerste stap zetten de monniken. Die trokken zich in de derde en vierde eeuw terug om God te zoeken; de zogenaamde woestijnvaders. In de eenzaamheid kwamen ze niet alleen God maar ook zichzelf tegen. Ze ervoeren angst, somberheid en stress, ook al noemden ze het ‘aanvechtingen’ en ‘demonen’.

Woestijnvader Evagrius van Pontus (345-399) wordt wel de eerste psycholoog genoemd vanwege zijn kennis van de menselijke ziel. Hij wist dat een mens moet strijden tegen negatieve gedachten. Hij raadt daarvoor twee manieren aan.

De eerste is: die gedachten laten komen en gaan en je aandacht op iets positiefs richten, bijvoorbeeld op Christus, bijvoorbeeld met psalmwoorden als Kyrie eleison (Psalm 51:1).
De tweede is: spreek die negatieve gedachten tegen, zoals Jezus de duivel tegensprak (Matteüs 4).

Evagrius en de andere woestijnvaders baden aan de hand van de psalmen. Die psalmen werden vooral symbolisch opgevat. Als een psalm bijvoorbeeld spreekt over ‘vijanden’, legden de woestijnvaders dat uit als: dat zijn de demonen die jouw ziel belagen met boze, negatieve gedachten. De tweede stap van de psalmen naar de psychologie namen de kerkvaders, de eerste theologen. Aan de inzichten van de woestijnvaders voegden zij inzichten toe over de drie belangrijkste krachten in de menselijke ziel: het denkvermogen, het vermogen tot woede, en het vermogen tot verlangen/begeerte. Zo ontstonden al in de vroege Middeleeuwen inzichten in de menselijke psyche en over hoe om te gaan met de krachten die in je ziel werken en je ziel belagen.

Overgenomen van https://debijbel.nl/

Onzichtbare draden

‘Zie je de draden?’ Die vraag was misschien wel de belangrijkste van de hele tentoonstelling ‘Christendom en slavernij’ in het Museum Catharijneconvent die ik recentelijk bezocht. Het ging om het web van (vaak onzichtbare) draden dat ons nu – hier in Nederland – verbindt met de geschiedenis van slavernij. Draden die ook in het heden hun effect hebben. Mensen komen niet verder in hun leven, ook hier in Nederland, vanwege hun kleur en de onuitgesproken vooroordelen die we collectief delen en doorgeven, of we het nu willen of niet. Acteur Gustav Borreman confronteert je op de tentoonstelling via videoschermen op een indringende manier met patronen van toen die doorwerken in het heden (ook in dat van mij).

Medemens of koopwaar?

In de tentoonstelling staat juist ook de rol van geloof en christendom centraal. Het verhaal geeft je als gelovige te denken… Het begint in 1596, toen ongepland een Nederlands schip met 130 slaafgemaakte Afrikanen aanmeerde in Middelburg. De burgemeester wilde de mensen vrijlaten. Hij beriep zich op het geloof waarin slavernij geen plek heeft. Uiteindelijk besliste de landelijke overheid anders en mocht de schipper zijn ‘koopwaar’ meenemen. Het is in een notendop het verhaal van de tentoonstelling.

Tot de negentiende eeuw was het overheersende geluid in ons land dat God zwarte mensen had bestemd om de witte mensen te dienen als slaaf. De Bijbeluitleg en de woorden die gebruikt werden, zijn zo gruwelijk dat ik ze hier niet wil herhalen. Veel belangrijker is de vraag: zie je de draden naar het nu? Wat is er vandaag de dag nog steeds merkbaar van dat diepgewortelde superioriteitsdenken, het idee dat de ene groep mensen beter is dan de andere? Meer dan je denkt, is het antwoord, ook al zou je zo graag anders willen … De tentoonstelling liet een Nederlandse kinderbijbel zien uit 2015 (!) waarin, via de zonen van Noach, de aloude vooroordelen nog altijd verkondigd worden aan een nieuwe generatie.

Tegengeluiden

Het is goed om te zien dat het geloof óók de tegenstanders van slavernij inspireerde. De Evangelische Broedergemeente trok bijvoorbeeld de oerwouden van Suriname in om gevluchte slaven te helpen. Nederlandse theologen schreven op basis van de Bijbel manifesten tegen slavernij. Ook hun verhaal wordt verteld in het Catharijneconvent.

Maar zelfs daar schuurt het een beetje. De slaafgemaakten kwamen met hun eigen geloof. Wie waren ‘wij’ om hun een ander geloof op te dringen, en dan ook nog het geloof dat hun deportatie had gerechtvaardigd? Of is de boodschap van Jezus een bevrijdende boodschap die iedereen moet horen en moet kunnen omarmen? Zonder antwoord te geven dwingt de tentoonstelling je hierover na te denken.

Verdriet en dankbaarheid

Vanuit het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap hebben we veel contact met het Bijbelgenootschap in Suriname en dat in de Nederlandse Antillen. Vorig jaar organiseerden we samen met het Surinaams Bijbelgenootschap een reis naar Suriname voor kerkleiders, om met elkaar en vooral ook met lokale theologen over het slavernijverleden en -heden te spreken. We hoorden veel verschillende christelijke stemmen in Suriname.

Overgenomen van https://debijbel.nl/

Openbaring 1

₁Openbaring van Jezus Christus, die Hij van God ontving om aan de dienaren van God te laten zien wat er binnenkort gebeuren moet. Hij heeft zijn engel deze openbaring laten meedelen aan zijn dienaar Johannes. ₂Johannes maakt bekend wat God gesproken heeft en waarvan Jezus Christus heeft getuigd; dit heeft hij allemaal gezien.

₃Gelukkig is wie dit voorleest, en gelukkig zijn zij die deze profetie horen en zich houden aan wat erin geschreven staat. Want de tijd is nabij.

Aan de zeven gemeenten

₄Van Johannes, aan de zeven gemeenten in Asia. Genade zij u en vrede van Hem die is, die was en die komt, en van de zeven geesten voor zijn troon, ₅en van Jezus Christus, de betrouwbare getuige, de eerstgeborene uit de dood, de heerser over de vorsten van de aarde. Aan Hem die ons liefheeft en ons van onze zonden heeft bevrijd door zijn bloed, ₆die een koninkrijk uit ons gevormd heeft en ons heeft gemaakt tot priesters voor God, zijn Vader – aan Hem komt de eer toe en de macht, tot in eeuwigheid. Amen.

₇Hij komt met de wolken, en dan zal iedereen Hem zien, ook degenen die Hem doorstoken hebben. Alle volken op aarde zullen over Hem weeklagen. Ja, amen.

Openbaring 1: 1 - 7 NBV21 Open in de Bijbel 

Johannes schrijft het boek Openbaring aan zeven gemeenten in Asia. Ik kan me voorstellen dat de eerste lezer en hoorders heel benieuwd waren naar zijn boodschap. Maar eerst komen er inleidende opmerkingen. De menselijke auteur noemt al snel zijn naam, Johannes. Maar die wordt nog voorafgegaan door de naam van de goddelijke initiatiefnemers van de brief: ‘Openbaring van Jezus Christus, die Hij van God ontving … Hij heeft zijn engel deze openbaring laten meedelen aan zijn dienaar Johannes’ (1:1). Zo zien we dat er sprake is van een hele keten: God > Jezus Christus > engel > Johannes > de lezers en hoorders.

Het is duidelijk dat Johannes niet op eigen initiatief schrijft en dat hij voor de inhoud van zijn boek Gods gezag claimt. Deze claim is een van de stelligste in de hele Bijbel. De titel ‘Openbaring van Johannes’ is dan ook niet helemaal correct; dit boek is de Openbaring van Jezus Christus.

Johannes wenst zijn lezers en hoorders vervolgens de zegen van de God die het initiatief heeft genomen: ‘Genade zij u en vrede …’ De manier waarop hij God hier aanduidt is heel ongebruikelijk, rijk en verrijkend. De genade en de vrede komen namelijk van drie personen: God, de Geest en Jezus, en wel in deze volgorde.

God

In de verzen 4 en 8 wordt God aangeduid als degene ‘die is, die was en die komt’. We herkennen deze woorden misschien wel, omdat ze gebaseerd zijn op Exodus 3:14 en 6:2-6. Johannes mikt erop dat de eerste lezers deze herkenning ook hadden. Hij breidt tegelijk de woorden van Exodus uit naar de toekomst: God is ook degene die zal komen, namelijk om alle dingen nieuw te maken.

Daarnaast wordt deze God in vers 8 ook de alfa en de omega genoemd, de eerste en de laatste letter van het Griekse alfabet: God omvat het hele alfabet, de hele schepping en de hele geschiedenis. Ook hier hoor je het Oude Testament, namelijk Jesaja 41:4, 44:6 en 48:12.

Overgenomen van https://debijbel.nl/

Er wordt in de Bijbel veel gereisd; er vinden hele volksverhuizingen plaats, maar soms gaan mensen ook in hun eentje of met zijn tweeën op pad. Eén ding hebben al die reizen met elkaar gemeen: God reist mee.

Hij beschermt je

De HEER ging voor hen uit om hun de weg te wijzen, overdag in een wolkkolom, ’s nachts in een lichtende vuurzuil. Zo konden ze dag en nacht verder trekken.

Exodus 13:21 NBV21 Open in de Bijbel

Er zijn geen garanties dat je het nooit meer oneens zult zijn over de te volgen route … Maar als je je door God laat leiden bij de plannen die je maakt, zul je nooit écht de weg kwijtraken.

₂₃Je zult veilig je weg kunnen gaan,

nergens zul je struikelen.

₂₄Je hoeft niet bang te zijn wanneer je slapen gaat,

je slaap zal vredig zijn.

Spreuken 3:23-24 NBV21 Open in de Bijbel

Overgenomen van https://debijbel.nl/

Wie heeft er ooit gehoord van het Wekenfeest? Een bekend feest is het niet, in ieder geval niet bij christenen. Maar het wordt in de Bijbel een paar keer genoemd en joden vieren het nog steeds. Een van onze lezers vroeg naar de betekenis. We zullen zien dat die betekenis verschilt afhankelijk van tijd en context.

Dankdag voor het gewas

In de Bijbelse tijd was het een feest rond de tarweoogst, in mei of juni. De eerste opbrengst van de oogst werd daarbij als dankoffer naar de Tempel gebracht. Het wordt daarom in de Bijbel ook wel Oogstfeest genoemd (zie bijv. Exodus 23:16). De benaming Wekenfeest komt uit o.a. Deuteronomium 16:9-11, waar staat dat het Wekenfeest zeven weken na Pesach gevierd moet worden.

Samen met Pesach in het voorjaar en het Loofhuttenfeest in het najaar is het Wekenfeest één van de drie pelgrimsfeesten. In Deuteronomium 16:16 staat: “Drie maal per jaar moeten alle mannen dus voor de Heer, uw God, verschijnen op de plaats die hij zal kiezen: voor het feest van het ongedesemde brood (Pesach), het Wekenfeest en het Loofhuttenfeest.” (NBV)

Door Mark Janssens

1. Koester de tijd. Als je hoort dat alles voorbij gaat kun je moedeloos of cynisch worden. Maar is liefde dan bijvoorbeeld voor niets geweest? Of een prachtige bos bloemen?
2. Voor alles is een tijd. Dat relativeert onze menselijke drukte. Tegelijk is het een uitnodiging om elke tijd zorgvuldig te beleven, in een ontspannen bewustzijn.
3. Wees dankbaar voor het goede dat je toevalt. Juist Prediker zegt dat wanneer je geniet van het goede, ook al heb je dat moeizaam verworven, dat dat een geschenk van God is. Dankbaarheid is een prachtige christelijke houding. Bedenk maar bij alle kleine en grote dingen waarmee je blij bent of blij was: ‘Dank U wel, HERE God!’
4. Probeer wat je als niet-goed ervaart ook in geloof te beleven. Schreeuwend naar God, zoals de Psalmen vaak voordoen. Of en soms ook tegelijk in vertrouwen dat ook die tijden in Gods hand zijn, maar dat je het niet snapt, dat je het niet zo wilt zoals het is.
5. Wat is je leven waard, mijn inspanning, uw gezwoeg? Zoveel gaat er in je leven voorbij en waar blijft het? … Mooi vind ik dat Prediker dit deel eindigt met: ‘God haalt wat voorbij is altijd weer terug.’ Ook wat voor jouw idee zinloos is, God haalt het terug. Het betekent: voor hem is je leven niet zinloos, Hij koestert het. Voor hem is het van belang, want het is van jou, het behoort bij u. En dus laat Hij het niet verloren gaan!

n.a.v. Prediker 3, door Mark Janssens

Prediker 3 heeft een mooi ritme; anderen zullen het ‘saai’ noemen. Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen. Een tijd om te zoeken en een tijd om te verliezen. Een tijd voor oorlog en een tijd voor vrede. Waarvoor noemt de bijbel dit? Het is toch een algemene wijsheid -heb je hiervoor de bijbel nodig?

Jazeker, zeg ik. Velen menen nog altijd dat je zo’n beetje alles zelf in de hand hebt. Ik denk dat dat ook meespeelt in de roep de laatste jaren op veel plekken om nieuwe leiders. Die zullen de problemen gaan oplossen. Alleen blijken die vervolgens ook niet al te veel te kunnen. En dan is Prediker ontwapenend nuchter. Ieder maakt mooie dingen mee. En daarnaast heb je altijd ook zorgen en verdriet. Een lach en een traan -al dan niet zichtbaar voor anderen. Soms het een, soms het ander, vaak gemengd. En wat is dan de meerwaarde van Prediker?

Overgenomen van https://debijbel.nl/, artikel "7 Bijbelteksten over feestdiners"

December. De gourmetstellen worden van zolder gehaald, de supermarkt adverteert met makkelijke feestgerechten en de restaurants draaien een topomzet. Velen van ons vieren Kerst met een feestmaal. Welke feestdiners vinden we terug in de Bijbel? En wat voor advies heeft de Bijbel voor ons.

Verplicht feestvieren

In de woestijn krijgt het volk Israël instructies voor later, als ze in het beloofde land zijn. Een van die instructies is dat ze een feestmaal moeten aanrichten en feest moeten vieren. Verplicht. Waarom zou dat zijn? Misschien zodat ze niet direct tot de orde van de dag overgaan, maar stilstaan bij wat God gedaan heeft. Dat is deze Kerst nog steeds een prima reden om feest te vieren!

7Richt daar ten overstaan van de HEER, uw God, een feestmaal aan en geniet met uw familie van de zegeningen waarmee Hij uw inspanningen heeft beloond.
Deuteronomium 12:7-7

Een voorbeeld van een daadwerkelijk gevierd feest lezen we in Nehemia 8.